بیست‌ویکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران امسال با حضور گروه های مختلف نمایشی از ایران و سایر شهرستان ها اردیبهشت ماه امسال در تهران و بوشهر آغاز به کار خواهد کرد.

جشنواره‌ منطقه‌ای تئاتر دانشجویی با نام (خلیج فارس) از ۳ تا ۷ اردیبهشت‌ماه با حمایت مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری به میزبانی شهر بوشهر برگزار می‌شود.

منتخبین این جشنواره در کنار آثار دانشجویان استان‌های تهران و البرز در بیست‌ویکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران از ۱۶ تا ۲۵ اردیبهشت‌ماه در تهران به روی صحنه می‌روند.

 میزگردی مشترک با دبیران جشنواره دانشجویی برگزار شد. در این نشست تخصصی حسین عبدالهی (دبیر جشنواره)، صادق برقعی مدرس (معاون هنری) و حامد سلیمان زاده (مدیر بخش بین‌الملل) به بیان و طرح موضوعات مختلف در حوزه تئاتر دانشجویی و وضعیت کلی تئاتر در راستای جشنواره تئاتر دانشجویی پرداختند.

 رویکرد اصلی این دوره از جشنواره تئاتر دانشجویی چه رویکردی است؟ آیا این دوره از جشنواره هدف خاصی را دنبال می کند؟

عبدالهی: امسال در جشنواره تئاتر دانشجویی رکورد انتخاب دبیر شکسته شده است. سال گذشته ما چهار ماه دبیرخانه داشتیم و بعد از آن دبیر انتخاب شد اما امسال این رکورد به نزدیک به سه ماه انجامید. خوشبختانه دبیران و عوامل این دوره از جشنواره با وجود اینکه جوان هستند اما در ادوار مختلف جشنواره تجربیات بسیاری را در بخش های مختلف به دست آورده اند. شاید در برخی بخش ها افراد برای نخستین بار در جشنواره دانشجویی فعالیت دارند اما در جشنواره های دیگر فعالیت مثمر ثمری داشته اند.

عبدالهی: خوشبختانه از لحاظ کیفیت همواره جشنواره تئاتر دانشجویی در میان اهالی هنر و تئاتر از اعتبار خوبی برخوردار بوده و همواره در دوره های مختلف چهره ها و آثار خوبی را به تئاتر معرفی می کند. من نمی گویم که در این جشنواره کار بد نداریم اما ما از آثار برتر و با کیفیت حمایت می کنیم. جشنواره تئاتر فجر نمودی از فعالیت و تولیدات یکسال تئاتر ایران است اما خوشبختانه در جشنواره تئاتر دانشجویی تمامی آثار برای جشنواره تولید می شوند و اجراهیشان بعد از جشنواره تئاتر دانشجویی است.

عبدالهی: مهم ترین اتفاق در جشنواره تئاتر دانشجویی ایجاد و بروز خلاقیت است. اجراهای جشنواره تئاتر دانشگاهی ایران بر اساس زیست و تجربیات خود افراد بوده است.

برای اینکه در جشنواره تئاتر دانشجویی از بروز لابی و رابطه جلوگیری شود چه اقدامی کرده اید؟

برقعی: همیشه برای من سوال است که این لابی ها دقیقاً از کجا منشاء می گیرند. ما در چینش هیات انتخاب در بازخوانی، بازبینی و داوری به شدت دقت کرده ایم. چینش افراد در جشنواره تئاتر دانشجویی به نوعی شکل گرفته که آراء و نظرات و سلایق مختلف لحاظ شود. البته گاهی برخی از این اتفاقات دیده می شود اما دبیرخانه به شدت با آنها برخورد می کند.

عبدالهی: در این دوره از جشنواره برای رفع اتهام از لابی گری قانونی وجود دارد که هیچکدام از افراد حق ندارند در کارها سهمی داشته باشند و تنها فعالیشان باید در جشنواره تئاتر دانشجویی باشد. این اولین راهکار ما برای جلوگیری از لابی گری است. در بخش دوم سعی کردیم از تمامی دانشگاه های حاضر در جشنواره نماینده و ناظر داشته باشیم تا تمامی دانشگاه ها با حقی برابر در جشنواره حضور بیابند. ما همه اینها را ملاک را قرار داده ایم البته ممکن است این اتفاق بیفتد اما ما تلاش کرده ایم که ضریب این اتفاق به صفر نزدیک شود.

جشنواره تئاتر دانشجویی نام بین المللی را یدک می کشد. این جشنواره تا چه حد در بین الملل دارای اعتبار و جایگاه است؟

سلیمان زاده: من برای اولین دوره با جشنواره تئاتر دانشجویی همکاری دارم و اعتراف می کنم که وقت برای چیدمان و برنامه ریزی در بخش بین الملل بسیار کم بود اما با این وجود اخبار خوبی را برای دبیرخانه داشته ام. در این دوره از جشنواره فراخوان بین الملل جدا از بدنه اصلی فراخوان با دو تا راهنمای جداگانه برای کارگاه های آموزشی و راهنماهایی برای خود گروه های تئاتری منتشر کردیم. این فراخوان را به بیش از ۳۵ دانشگاه معتبر تئاتر در جهان ارسال کردیم و خوشبختانه بازخورد خوبی داشتیم که از جمله آنها می توان به حضور دانشگاه گوته آلمان برای سال آینده جشنواره اشاره کنیم.

سلیمان زاده: در این دوره از جشنواره تلاش کردیم تا اطلاعات جشنواره را به مراکز مختلف ارسال کنیم و کاری انجام دهیم که جشنواره تئاتر دانشجویی در جستجوهای گوگل پیدا شود. علاوه بر این از چهره های مختلف برای حضور در این جشنواره دعوت کرده ایم. خوشبختانه در این دوره با رایزنی های صورت گرفته سه گروه خارجی حضور پیدا خواهند کرد. بدون شک موفقیت بیشتر در جشنواره تئاتر دانشجویی نیازمند حمایت بیشتر مسئولین امر است. این جشنواره از لحاظ بودجه، زمان بندی و دبیرخانه دائمی نیازمند حمایت مسئولین فرهنگی کشور است. ما اگر بخواهیم در بخش بین المللی موفق شویم نیازمند آن هستیم که در بخش داخلی مشکلاتمان را حل کنیم. من اعتقاد دارم جشنواره تئاتر دانشجویی جشنواره مهمتر و پربازدیدتر از جشنواره تئاتر فجر است همانطور که در بخش فیلم هم می بینیم که از بخش های دانشجویی به شدت استقبال می شود.

 آیا جشنواره تئاتر دانشجویی برای اتصال گروه های تئاتر جوان به بدنه تئاتر برنامه ای دارد؟ آیا این گروه ها می توانند امید داشته باشند که در سالن های معتبر تهران روی صحنه بروند؟

عبدالهی: هدف اصلی ما تمایز بین تئاتر بدنه و تئاتر دانشجویی است. ما به هیچ وجه نمی خواهیم دانشجویان ما دغدغه های امروز تئاتر بدنه را پیگیری کنند زیرا این اتفاق دانشجویان را از کیفیت تئاتر دانشجویی دور می کنند. ما برای دیده شدن و اجرای آثار دانشجویی با سالن هایی وارد مذاکره می شویم که شان تئاتر دانشجویی را حفظ کنند. به عنوان مثال هفتاد در صد کارهای دانشجویی در مرکز تئاتر مولوی روی صحنه اند.

عبدالهی: قطعاً حمایت و پشتیبانی از آثار دانشجویی وظیفه دبیرخانه جشنواره تئاتر دانشجویی است و ما در همین راستا با هم با برخی سالن ها وارد مذاکره شده ایم. حوزه تئاتر دانشجویی نیازمند تهیه کنندگانی است که از دانشجویان باج خواهی نکنند. اتفاقی که متاسفانه در اکثر موافق روی می دهد آن است که گروهی در جشنواره به موفقیت می رسد و برای اجرای عموم با حضور تهیه کننده برخی بازیگران اثر با چهره ها جایگزین می شوند. شاید این اقدام آن تئاتر را به تئاتر بدنه نزدیک می کند اما گروه های دانشجویی را متلاشی می کنند زیرا اعضای گروه احساس می کنند که کارگردان آنها را به پول فروخته است.

بدون شک تئاتر دانشجویی برای بقا به فروش و سرمایه نیازمند است و از آنجا که تئاتر دانشجویی از سوی سرمایه گذاران حمایت نمی شود آیا می توان امید داشت که این تئاتر روی پای خودش بایستد؟

عبدالهی: به نظر من برای گروه های دانشجویی نباید پول ملاک باشد. تئاتر دانشجویی نباید دغدغه فروش داشته باشد. تئاتر دانشجویی همواره جسور بوده و با همین جسارت مخاطب هدف خود را جذب می کند. گروه تئاتر دانشجویی باید مخاطب شانسی کند. قطعاً تئاتر دانشجویی دنبال آن مخاطبی نیست که برای دیدن بازیکن فوتبال به سالن آمده است. تئاتر دانشجویی از همان ابتدا تکلیفش مشخص است. دانشجو حاضر است ضرر کند اما با این ضرر چمش انداز خوبی را در آینده خود متصور می شود. به محض اینکه مساله پول و سرمایه در گروه های دانشجویی رخ می دهد از آن سو کیفیت رخت می بندد.

برقعی: اساساً خود جریان تئاتر دانشگاهی مخاطب تئاتر را تشکیل می دهد. من معتقدم که اگر تئاتر دانشجویی ما توسط دانشجویان تئاتر حمایت شود کافی است. به عنوان مثال محمدمساوات از جمله دانشجویانی است که از همین طریق به رشدی رسیده که هم اکنون همه نوع مخاطب را برای خود جذب کرده است.

 آیا روند فعالیت جشنواره در بخش بین الملل مقطعی است یا ما این فعالیت را در طول سال شاهد خواهیم بود؟ شما چه برنامه ای برای شناساندن تئاتر ایران به جهان دارید؟

سلیمان زاده: بخش بین الملل برای موفقیت نیازمند برنامه ریزی و استحکام است. به عنوان مثال دبیران معتبرترین جشنواره های جهان بیش از بیست سال در جایگاه خود فعال هستند و نمی روند تا وقتی که خودشان بخواهند اما دبیران ما سالانه عوض می شوند. با این نگاه چه امیدی باید به جشنواره های داخلی داشت؟. بزرگترین مشکل ما در بخش بین الملل همین است. هرکس هر سال به دبیری می رسد و تا بخواهد با فضا آشنا شود و رابطه هایش را برقرار کند عوض می شود. حال که این ثبات وجود ندارد کاش حداقل ارتباط بین دبیران ادوار مختلف وجود داشت. متاسفانه هر دبیر بعد از نشستن در مسند خود تمامی فعالیت های دبیر قبلی را زیر سوال برده و پس می زند.

سلیمان زاده: متاسفانه در بخش فرهنگی هیچ استحکامی وجود ندارد و این نه تنها در تئاتر بلکه در سایر عرصه های هنری بسیار خطرناک و ضربه زننده است. تئاتر حرفه ای ما به شدت ایزوله است و تئاتر در بخش نظری به شدت دچار نبود افراد حرفه ای و متخصص است. از نگاهی دیگر هم می توان به این ایزوله بودن نگاه کرد و آن اینکه ما برای پخش و معرفی تئاتر خود در جهان شرکت پخش کننده ای نداریم. ما هر قدر هم در تئاترمان موفق باشیم اما کسی نیست که بتواند ما را ببیند. اگر هم موفقیتی در بخش بین الملل داشته ایم حاصل فعالیت های شخصی خود افراد است.

سلیمان زاده: تئاتر دانشجویی ما به شدت مظلوم واقع شده است و این مظلومیت بر گردن مسئولین فرهنگی ما نیز هست. من در سالن های کوچک و مهجور تئاتر آثاری دیده ام که بی نهایت از تئاترهای اصلی ما قوی تر بودند و می توانستند در جهان رقابت کنند اما چه کسی این آثار را دیده است. مسئولین فرهنگی برای اشاعه فرهنگ ما در جهان چه کرده اند؟.

سلیمان زاده: متاسفانه تئاتر امروز صرفاً درگیر موج است. مثل زمانی که موج گشایش سالن خصوصی اتفاق افتاد و برخی اتاق های کوچک را به سالن نمایش تبدیل می کردند. حالا هم موج بازیگران سینما و چهره ها راه افتاده است.

 با وجود تاکید شما مبنی بر لزوم وجود گروه های تئاتر دانشجویی بسیاری از بازیگران جوان در آینده خود حضور در تئاتر بدنه را می بینند. دلیل اصلی این اتفاق چیست؟

عبدالهی: ما نخواهیم تئاتر بدنه و حضور چهره ها نقد کنیم. برخی مواقع ضرورت دارد که آن نقش را بازیگری چهره ایفا کند و این ضرورت برای کیفیت اثر است. ما اگر نقدی داریم مبنی بر عدم ضرورت حضور برخی چهره های سینمایی و غیره است. متاسفانه اتفاقی که امروز تئاتر دانشجویی با آن روبرو شده حضور یک جانبه کارگردان است. اگر کاری روی صحنه می رود صرفاً نام کارگردان آن شنیده می شود. از نظر من اگر گروهی روی صحنه می رود باید نام تمامی اعضای آن گروه شنیده شود. اما تا وقتی که ما تنها اسم کارگردان را می شنویم راه غلط است.

سلیمان زاده: این نوع ایزوله شدن و محدودیت برای مخاطب خاص تئاتر دانشجویی توهم ایجاد می کند. زیرا آن فرد محدود به همان حوزه کوچک می شود. ما باید برای تغییر ذائقه تئاتر مردم از همین تئاتر دانشجویی شروع کنیم و اگر نه تئاتر بفروش گیشه ای همه چیز را در دست می گیرد.

عبدالهی: برخی از مخاطبان تئاتر دنبال دیدن چهره روی صحنه هستند. از نظر من مخاطب تئاتر دانشجویی خاص خودش است و همینکه دانشجویان بتوانند خودشان را جذب کنند کافی است. دانشجویان باید به کار هم احترام بگذارند و کار هم را ببینند تا بعد ببینم می توانیم روی سلیقه مخاطب تاثیرگذاری داشته باشیم یا نه.  

در پایان درخصوص آمار و اطلاعات این دوره از جشنواره تئاتر دانشجویی کمی بگویید. استقبال از این دوره به صورت بوده است.

برقعی: در مرحله اول بازخوانی و پیشنهاد نامه اجرا از تهران و البزر ۶۲۴ متن و طرح اجرایی به دبیرخانه ارسال شد. از بین این تعداد ۲۹۵ اثر برای مرحله اول بازبینی ارسال شد. از بین این تعداد در نهایت ۷۵ اثر به مرحله دوم بازبینی راه یافته است. بازبینی آثار در مرحله دوم از بیست و هفتم فروردین آغاز شده است. در بخش مناطق ۲۴۴ اثر به دبیرخانه ارسال شد که ۱۵۲ اثر برای بازبینی اول انتخاب شدند و نزدیک به ۱۰۰ اثر در مرحله دوم بازبینی مورد ارزیابی قرار گرفتند.

گفتنی است بیست‌ویکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران از ۱۶ تا ۲۵ اردیبهشت‌ماه در تهران برگزار خواهد شد.